Inleiding Crispr

CRISPR-Cas kun je zien als een schaartje dat het DNA op een heel specifieke plaats kan ‘knippen’. Oorspronkelijk is dit schaartje in een bacterie gevonden die zich met dat schaartje kan beschermen tegen een aanval van een virus. Als het virus de bacterie binnenkomt, knipt het schaartje van de bacterie in het virale DNA. Het virus raakt onwerkzaam en kan de bacterie niet doden. Het fraaie van dit systeem is dat het in cellen van alle organismen kan worden ingebracht. Dus niet alleen in planten, maar ook in dieren en mensen.

Onderzoekers kunnen het schaartje eenvoudig aanpassen en specifiek maken voor elke gewenste knipplaats. Dit aanpassen gebeurt door het ‘gids molecuul’ dat uit RNA bestaat te laten lijken op de knipplaats in het DNA.

CRISPR-Cas is meestal gebaseerd op CRISPR-Cas9. Maar in plaats van Cas9 kunnen ook andere Cas-achtige componenten gebruikt worden, vandaar dat het nu meestal CRISPR-CAS of CRISPR-technologie wordt genoemd.
De mogelijkheden van CRISPR-Cas zijn oneindig. Zo zijn er appels en champignons ontwikkeld die niet meer bruin verkleuren. Dit kan door het DNA dat de eigenschap voor bruinverkleuring codeert, kapot te knippen. In Amerika zijn deze producten al op de markt gebracht.

In dieren is CRISPR-Cas toegepast door het DNA dat codeert voor hoornvorming in runderen, kapot te knippen. Ook over toepassingen bij de mens wordt al nagedacht. Door het DNA te wijzigen dat een ernstige ziekte veroorzaakt, kunnen levens gered worden. Maar de gewijzigde genetische eigenschap wordt wel aan nakomelingen doorgegeven. Dit roept uiteraard een ethische discussie op waarover een maatschappelijk debat gevoerd moet worden.

Maar CRISPR-Cas kan ook zodanig in menselijke cellen worden gebruikt dat de eigenschap niet aan nakomelingen doorgegeven wordt. Dan wordt met een heel ander type cel gewerkt, bijvoorbeeld een cel die betrokken is bij het afweersysteem. Dergelijke cellen zijn uit het bloed te isoleren, te gebruiken voor genome editing, en weer terug te plaatsen in de patiënt. Zonder dat nakomelingen de eigenschap krijgen.

Een heel bijzondere toepassing van CRISPR-Cas is de ontwikkeling van een gene drive.