celwand

De celwand is een wand die gevormd wordt om een cel. Cellen van dieren hebben geen celwand, maar alleen een celmembraan.

Bouw:

De celwanden van planten bestaan in de eerste plaats uit cellulosefibrillen, die omgeven worden door de koolhydraten pectine en hemi-cellulose. Soms zitten er ook andere stoffen als lignine (houtstof) in de celwand. De celwanden van bastcellen kunnen ondoorlaatbaar zijn door suberine (kurk).

Bij zaadplanten maakt men onderscheid tussen de primaire celwand en de secundaire celwand.

Vrijwel alle plantaardige cellen hebben een primaire celwand. Na de mitose wordt allereerst de celplaat gevormd. Deze bestaat overwegend uit pectinen. Daarna wordt er vanuit de nieuwe cellen direct een verdikkingslaag aangebracht: de primaire celwand. Die bestaat vooral uit cellulose. Zolang de cellen strekkingsgroei vertonen, groeit de primaire wand mee (oppervlaktegroei).

Een secundaire celwand ontstaat later. Als de strekkingsgroei (oppervlaktegroei) van de cel afgelopen is, kan een tweede verdikkingslaag worden afgezet. De secundaire wand groeit alleen in de dikte, niet in de oppervlakte. Deze kan opgebouwd zijn uit meerdere lagen en bevat veel lignine.

De celwanden van fungi bestaan in de eerste plaats uit chitine. Ook bij fungi zitten er soms andere stoffen in de celwand, zoals chitosan en glucaan.

Prokaryoten

Ook Bacteriën en vele Archaea bevatten een celwand. Deze beschermt tegen lysis en vormt een barrière voor de permeabiliteit.
Op basis van de structuur van de celwand worden bacteriën ingedeeld in gram-negatief en gram-positief.
- Gram-positieve bacteriën hebben een celwand die voornamelijk uit peptidoglycaan bestaat, dat een soort vangnet vormt rond de cel. Hierdoor worden grote moleculen uit de cel gehouden.
- Gram-negatieve bacteriën bezitten een celwand met een extra membraan (naast het celmembraan) met lipopolysacchariden en een periplasma dat een dunne laag peptidoglycaan bevat.

Functie

De functie van de celwand is in de eerste plaats mechanisch: om fysische krachten op te vangen, waaronder ook bescherming tegen indringers.
De celwand speelt een rol bij het tot stand komen van turgor; ze zorgt voor tegendruk als de cel door wateropname opzwelt.